برای خودشناسی یا همون شناختن خودمون باید به دنبال دلیل برای رفتارهامون باشیم. مثلاً از خودمون بپرسیم من چرا همیشه غمگینم؟ چرا وقتی همه چیز خوبه کاری می‌کنم که لحظات خوبم رو خراب کنم؟ چرا وقتی عصبیم زیاد می‌خورم؟ چرا وقتی ناراحتم باید شیرینی بخورم؟
یکی از راه‌های خودشناسی اینه که اول بفهمیم چرا این کارها رو انجام میدیم.
داستان این بلاگ چیه؟
به این سری بلاگ‌های سبک زندگی سالم مجموعه فریبا رجبی خوش اومدین! توی این بلاگ یکی دیگه از ایده‌های جهان درباره اینکه چطور میتونیم زندگی خوبی برای خودمون بسازیم رو با هم بررسی می‌کنیم. پس با ما همراه باشین!
خیلی از رفتارهای ما دلایل بیولوژیکی دارند
به احتمال زیاد خیلی از رفتارهای ما دلایل بیولوژیکی دارند. مثلاً متوجه شدند که شیرینی جات و غذاهای چرب هورمون اندورفین در بدن ما ترشح میکنه و ما به این هورمون نیاز داریم برای اینکه خشم و ناراحتیمون رو کنترل کنیم.
قند و چربی بیشتر اعصاب راحت‌تر
و ما بدون اینکه از این علم آگاه باشیم هر بار بعد از ناراحتی غذا خوردیم و هر چقدر اون غذا قند بیشتر و چربی بیشتر داشته سریع‌تر و راحت‌تر حالمون رو خوب کرده و حافظه لذت ما این عمل رو ثبت کرده. بنابراین بعد از هر عصبانیت یا ناراحتی مغزمون از ما شیرینی و غذای چربی می‌خواد و ما به سختی میتونیم در برابر این خواسته مغزمون مقاومت کنیم. البته این برای افراد مختلف به شکل های مختلفی عمل میکنه.
قدرت تصمیم‌گیری ما در لحظه‌های بحرانی پایینه
همه این اتفاقات ناخودآگاه رخ میده و قدرت تصمیم گیری رو در لحظه از ما می‌گیره و اگه هدف گذاری کرده باشیم که اصلاً یا کمتر غذاهای چرب و شیرین بخوریم، در اون لحظات در برابر میل شدیدمون تسلیم میشیم.
و بعد از اینکه مغزمون آروم گرفت تازه به خودمون میایم و شروع به سرزنش کردن خودمون می‌کنیم و این مسئله بارها و بارها در زندگیمون اتفاق می‌افته و انگار هرگز نخواهیم فهمید که توی چه سیکل معیوبی گرفتار شدیم.
این یک مثال از انواع و اقسام اعتیادهاست که بعضی از ما در زندگی ممکنه بهش دچار باشیم.
خودشناسی بر پایه شناخت لذت‌هامون
در کتاب “بر مدار لذت” می‌خونیم که اساساً زندگی ما بر پایه لذت می‌گذره و ما مدام کارهایی که روزانه انجام میدیم دلیلشون اینه که باید مدار لذت مغزمون رو فعال کنیم.
این مدار لذت در بخشی از مغز ماست و بسیاری از رفتارهامون رو کنترل میکنه. چند تا از این رفتارها اساسی هستند و در بسیاری از افراد تکرار شونده‌اند و دونستن‌شون میتونه به خیلی از ما کمک کنه که دلایل رفتارهای ناخودآگاهمون رو بفهمیم و ببینیم چطور میتونیم اون‌ها رو با رفتارهای مثبت جایگزین کنیم؟
شناخت دلایل رفتارهامون چه مزیتی داره؟
بعد از فهمیدن این دلایل تازه متوجه میشیم که لزومی نداره به خودمون برچسب‌های ناروا بزنیم. برچسب‌هایی مثل اینکه من بی‌اراده‌‌ام، نمی‌تونم جلوی خودم رو بگیرم و چیزهایی شبیه به این.
عوامل بزرگی که میتونند مدار لذت مغز رو فعال کنند
چند تا عامل بزرگ هستند که میتونن مدار لذت رو در مغز ما فعال کنند و نه تنها این مدار لذت رو فعال می‌کنند بلکه در حافظه لذت مغز ما هم ذخیره می‌شن این حافظه کارش اینه که به مغز بگه چه چیزی لذت بخش بوده و کاری میکنه که ما دوباره اون رو بخوایم.
۱. مواد مخدر
مثلاً مواد مخدر مدار لذت مغز رو فعال میکنه. هر نوع مواد مخدر این کار رو میکنه اما بعضیا هم در دسترس‌ترند و هم از نظر جامعه مقبول‌تر هستند. دقیقا به همین دلیله که کشیدن سیگار رایج‌تره.
۲. خوراکی‌های چرب و شیرین
همونطور که اول گفتیم خوراکی‌های چرب و شیرین هم میتونن مدار لذت مغز رو فعال کنند.
۳. حضور در موقعیت‌هایی که قطعیت ندارند
عدم قطعیت هم میتونه مدار لذت مغز رو فعال کنه. مثل قمار! عدم قطعیت یعنی انواع و اقسام تجربه‌هایی که در لحظه از دیدن هیجانشون ضربان قلبتون بالا بره و ندونید لحظه بعدی قراره چه اتفاقی بیفته. مثل تماشا کردن لحظه‌های هیجان انگیز فوتبال که نمیدونید بلاخره توپ گل میشه یا نه. یا لحظه‌ای که نمی‌دونی توی یک فیلم اکشن یا جنایی شخصیت اصلی چه بلایی سرش میاد.
۴. کمک کردن به خیریه
کمک کردن به دیگران و اساساً بشردوستی هم مدار لذت رو در مغز ما فعال میکنه.
۵. دونستن صرفا برای دونستن
دونستن صرفاً به خاطر دونستن هم یکی از عواملیه که مدار لذت رو در مغز ما فعال میکنه.
اگه شما هم از اون دست آدم‌هایی باشید که فیلم می‌بینید برای اینکه دنیاهای دیگه رو درک کنید یا کتاب می‌خونید تا آگاهیتون بیشتر بشه یا به همین خاطر درس می‌خونید یا پادکست گوش می‌کنید یا همین الان اینجا هستید تا با دیدن این ویدیو آگاهیتون رو افزایش بدید، یا مدام در حال مشاهده اطرافیان هستید و به قصه آدم‌های دیگه گوش می‌کنید و از این کار لذت می‌برید، این نوع رفتار به خاطر اینه که مدار لذت مغز شما به خاطر دونستن صرفاً برای اینکه فقط بدونید فعال میشه.
۶. عاشق شدن و رابطه جنسی
عاشق شدن و رابطه جنسی هم به شکل‌های مختلفی مدار لذت مغز رو فعال میکنه.
۷. محرک‌های دردناک
محرک‌های دردناک هم دوپامین آزاد می‌کنند و دوپامین یک هورمون لذت بخشه. مازوخیست‌ها مدار لذت مغزشون با این روش فعال میشه.
۸. ورزش
ورزش کردن هم مدار لذت مغز رو فعال میکنه.
میزان وابستگی ما به این عوامل مهمه
حالا نکته اینجاست که ما ممکنه به چند تا از این عوامل وابسته باشیم یا به یکی یا چند تاشون بیش از حد وابسته باشیم که به شکل اعتیاد خودش رو نشون میده.
توی این مواردی که نام بردیم، هم تجربه‌های لذت بخش منفی وجود داشت و هم تجربه‌های لذت بخش مثبت!
چطور تجربه‌های لذت بخش منفی رو حذف کنیم؟
برای اینکه بتونیم عادت‌های منفی و بد رو کنار بگذاریم باید بتونیم اون رو با یک تجربه لذت بخش مثبت جایگزین کنیم!
تجربه‌های لذت بخش منفی عواقب ناخوشایندی دارند به همین خاطر میتونیم با مدام یادآوری کردن عواقب بد این تجربه‌ها مغزمون رو روی ناخوشی که بعد از تجربه منفی وجودمون رو پر میکنه تمرکز کنیم. از طرفی میتونیم یک تجربه مثبت رو که به همون اندازه مدار لذت مغزمون رو فعال میکنه به عادت‌هامون اضافه کنیم.
حذف عادت‌های منفی ساده نیست
قطعاً جایگزین کردن عادت‌های بد با عادت‌های خوب خیلی ساده نیستند اما شدنی‌اند! توی این زمینه دو تا راهکار کارآمد وجود داره که میتونید اون‌ها رو به کار ببرید.
۲ راهکار عملی برای جایگزین کردن عادت‌های منفی با مثبت
یکی از این راهکارها اینه که بسته‌بندی وسوسه برای خودتون درست کنید.
۱. بسته بندی وسوسه
یعنی یک تجربه لذت بخش منفی رو با یک تجربه لذت بخش مثبت توی یک بسته قرار بدید. مثلاً اگه شما عادت به خوردن شیرینی دارید و از کتاب خوندن خوشتون نمیاد به خودتون تعهد بدید فقط وقتی میتونید شیرینی بخورید که در حال کتاب خوندن باشید.
یا مثلاً اگه عاشق دیدن فیلم و سریال هستید و ساعت‌های زیادی را در طول شبانه روز به این کار اختصاص می‌دید و از ورزش کردن خوشتون نمیاد اما برای سلامتی‌تون به ورزش نیاز دارید. به خودتون متعهد بشید فقط در صورتی میتونید فیلم ببینید که در حال ورزش کردن باشید.
۲. بازی سازی
راهکار دوم اینه که از روش بازی سازی استفاده کنید. یعنی برای هر عمل مثبتی که انجام می‌دید برای خودتون نمره، جایزه یا همون پاداش در نظر بگیرید.
در رابطه با این روش‌ها و راهکارهای مفید برای ساختن عادت‌های مثبت بلاگ‌های زیادی توی راه داریم. اگه دوست دارید توی این مسیر همراه ما باشید ما این سری بلاگ‌های سبک زندگی سالم رو به صورت ویدیو هم در یوتیوب منتشر می‌کنیم. میتونید توی کانال یوتیوب سابسکرایب کنید و زنگوله کنارش رو هم بزنید تا هر وقت ویدیوی جدید منتشر کردیم شما اولین نفری باشید که باخبر میشید.
قدردان حضورتون هستیم
از اینکه کنارمون هستید بی‌نهایت خوشحالیم و صد البته سپاسگزار. شما میتونید کاری کنید سطح اینترنت فارسی پر از محتوای ارزشمند و مفید بشه و جامعه ارتقا پیدا کنه. وقتی بیشتر این مطالب رو دنبال کنید چه توی وبسایت چه توی یوتیوب. همینطور با اشتراک گذاشتن این محتواها با دوستاتون میتونید این جامعه رو بزرگ و بزرگتر کنید. جامعه‌ای که افراد آگاه بیشتری در اون وجود دارند، جای ارزشمندی برای زندگی کردنه.
و اما حرف آخر
اما قبل از اینکه این بلاگ رو ببندیم باید بهتون بگم ماجرای این سری از بلاگ‌ها از چه قراره. من حداقل یک دهه از عمرم رو خیلی جدی و حرفه‌ای صرف مطالعه تخصصی در زمینه تغذیه و سلامت خانواده کردم که این شامل سالها تحصیل در دانشگاه‌های کاناداست. این همه سال تحصیل آکادمیک در واقع برای این بود که این دغدغه همیشه با من بود که چطور میتونم به خانواده‌ها کمک کنم زندگی از هر جهت سالم و شادی رو برای خودشون بسازن.
بلأخره شد
بلأخره تونستم این رویای همیشگیم رو محقق کنم و به همراه تیمم این سری از بلاگ‌ها رو با کلی تحقیق و مطالعه از مطالب به روز دنیا جمع آوری کردیم و نسخه ویدیویی بلاگ‌ها رو هم توی یوتیوب منتشر کردیم که ویدیوی یوتیوبم رو هم همین پایین میتونید ببینید و کانال رو سابسکرایب کنید.
منتظر خبرای خوب باشید
قراره خیلی زود کلی خدمات توی وبسایت و کانال داشته باشیم کارهای جذابی که مطمئنم خیلی میتونن بهتون کمک کنن تا زندگی بهتر و خوشمزه‌تری برای خودتون و خانواده‌تون بسازید. زندگی که پر از ارزش‌های واقعی و اصیله و میتونه همه ما رو شفا بده!
بلاگ‌های زیر هم میتونن راهنمای خوبی براتون باشن برای اینکه بتونید یک زندگی آرامش بخش رو شروع کنید: